Pek çoğumuzun çocukluğuna şahitlik eden, en değerli arkadaş, hiç kuşkusuz bisikletlerdir. Bu iki tekerli araçların hayatımızın bir noktasında mutlaka izleri vardır. Günümüzde de en sağlıklı ve çevre dostu taşıtların başında yine bisikletler gelmektedir. Oldukça uzun bir tarihçesi olan bu araç, bundan yüzyıllar önce Velespit olarak adlandırılmaktaydı. Bisikletin icadı 1800’lü yılların başı olarak bilinse de 15. yüzyıl’da da var olduğu ve kullanıldığı kayıtlarda yer almaktadır. Bisikletin icadıyla ilgili iki farklı tarih bulunmaktadır. Bunlardan ilki, birinci prototipi oluştururken ikincisi şu an kullandığımız bisikletlerin temeli olarak ortaya çıkmıştır. 1790’lı yılların başında günümüzdeki bisiklet tasarımına yakın modeller Comte de Sivrac tarafından üretilen iki tekerlekli ilk araçtır. Pedalı olmayan bu bisikletler ayakların hareket ettirilmesiyle ilerliyordu. Gidonu (bisiklet direksiyonu) ve oturulacak yeri olmayan bu bisikletler, vücudun sağa sola eğilmesi ile yön değiştiriyordu.
1817 senesinde, bir bisiklete ilk defa bir gidon ve sele eklenerek Baron Karl Von Drais tarafından “Draisienne” ismiyle kullanılmaya başlandı. Bu, yaklaşık olarak 22 kilogram ağırlığında, ahşap çerçeveli, demir tekerlekli, jant ve freni olan bir modeldi. Pedalı bulunmayan bu bisiklete binmek ve onunla dolaşmak oldukça zahmetli ve yorucuydu. Drais tarafından tasarlanan bu araç 1818 yılında Paris’te sergilenmeye başlayana dek 14 km boyunca kullanıldı. 1850’li yıllara kadar dengede durmayı kolaylaştırmak adına üçüncü hatta dördüncü tekerleklerin eklendiği yeni tasarımlar ortaya çıktı. Fakat bu tasarımlar kullanım zorlukları nedeniyle fazla yaygınlaşmadan kaldırıldı. 1860’lı yıllarda Fransız bir baba-oğulun geliştirdikleri bisiklette pedalları ön tekerleğe sabit şekildeydi. Ancak demir çerçeveli tekerlekler ağırdı ve bisikletin kullanımı oldukça zordu. Çukurlarda şiddetle sarsılması sürüyücü oldukça rahatsız ediyordu. Dolayısıyla, tarihte bu baba-oğulun ürettiği bisiklete Kemik Titreten adı verilmiştir.
Sonrasında başka bir Fransız, tekerlekleri lastik ve kauçukla kaplayarak bu sarsıntıları bir nebze de olsa azaltmayı başardı. 1870’li yıllarda James Starley daha hızlı hareket edebileceğini düşünerek ön tekerleği arka tekerleğe oranla çok büyük bir model üretti. Bu bisikletin üstüne çıkıp oturmak zordu ve düşüldüğü takdirde yaralanma olasılığı çok yüksekti. Hızı da tahmin edildiği kadar yüksek olmayınca bu bisiklet türü de fazla tercih edilmedi. 1880’lerin sonlarında tekerlekler havayla şişirilen lastiklerden üretilmeye başlayınca ve vites sistemi geliştirilince, bu araçlar çok daha konforlu ve kullanışlı hale gelmiş oldu.
İskoçya’da 1839 yıllarında icat edilen ilk bisiklet şu anda Londra Science Müzesinde sergilenmektedir. 1842 yılında Krikpatrick Mac Milan bir iş için Glasgow a giderken aslında hiç de farkında olmadan en uzun bisiklet sürme rekorunu kırmıştır. Aynı zamanda kayıtlara geçen ilk bisiklet kazası da Mac Milan tarafından kendisini izlemeye gelen bir çocuğa çarpması olayıdır. Mac Milan, yeğeni Mary Marchbank’a da bisiklet kullanmayı öğretmişti. Böylelikle Mary, tarihte bisiklete ilk binen kadın olarak yer alır. Sonrasında Michaux Company, tarihteki ilk bisiklet seri üretimini gerçekleştirmiştir. Bu şirket, bir yılda 40 bisiklet üretebilecek kapasiteye sahipti. 1800’lerin sonlarına doğru bisiklete gösterilen yoğun ilgi sebebiyle Fransa Savunma Bakanlığı dahi bisiklet üretimine destek vermiştir. İlk havalı tekerlekli bisikletler 1888 yılında İrlanda’da piyasaya sürülmüştür. Özellikle İtalya, İspanya, Fransa, Belçika ve İngiltere’de kurulan bisiklet fabrikaları, bu araçların giderek yaygınlaşmasına yardımcı olmuştur. Dolaylı olarak bisiklet sporunun da gelişmesinde bu üretim ağının etkisi vardır.
1. ve 2. Dünya Savaşları’nda Avrupa ülkeleri, bisikleti ordunun hızlanması amacıyla kullanmıştır. Teknolojinin gelişmesi ve çeşitli ulaşım araçlarının artmasıyla insanlar bisikletten vazgeçmemiş, aksine doğa dostu ve eğlenceli oluşu için çokça tercih etmiştir. Günümüzde farklı arazi tipleri ve kullanım alanları için pek çok farklı modelde bisilklet üretilmektedir. Kısa mesafelerde güvenilir bir ulaşım aracı olarak görülen bisiklet, elektrikli modelleriyle oldukça uzun bir kullanım menziline de sahip olmaktadır. Ayrıca, çeşitli yarışlarda da sıklıklar yer alan bisikletler, her yıl düzenlenen dünyaca ünlü müsabakaların odak noktalarından biri haline gelmektedir.
Bisiklet, diğer ulaşım araçlarına nazaran uzun ve masraflı bir bakım istemez; hafiftir, taşınabilir özelliktedir, kullanımı kolay ve keyiflidir. Ayrıca insan gücüyle çalıştığı için doğaya herhangi bir zarar vermez. Bisiklet kullanımının dünya genelinde şu an da 800 milyonu aştığı tahmin edilmektedir. Verilen bu sayı, şu an yollarda olan arabaların neredeyse iki katına denk gelmektedir. Ülkemizde şehir içinde çok fazla tercih edilmemesine karşın diğer bütün ülkelerde olduğu gibi, bisiklet kullanımının vazgeçilmez avantajları vardır. Bisiklet yolları, bisiklet turları ya da yarışları organize edilerek bu aracın daha çok tercih edilmesi hedeflenmektedir. Bizden sonra gelecek olan nesle daha temiz bir hava ve daha sağlıklı bir doğa bırakabilmek için tercihimizi bisikletten yana kullanmalı, çevremize de bunu özendirmeliyiz. Günümüzde bisiklet, gelişmiş ülkelerde insan sağlığını, çevreyi ve ekonomiyi korumanın en önemli yollarından biri olduğu için bolca tercih edilmektedir. Ulaşım aracı olarak kullanımının yanı sıra bir spor olarak da anılmaktadır. Modern varyasyonları arasında Dağ bisikleti, tur bisikleti, şehir bisikleti, BMX, yol bisikleti, tandem (çift kişilik bisiklet) gibi çeşitler yer alır.
Bisiklet türleri birçok farklı yönleriyle sınıflandırılabilir. Bunlardan biri, tekerleklerinin boyutları ve çaplarına olmaktadır. Günümüzde üç çeşit tekerlek çapı yaygın olarak kullanılmaktadır. En kalını 28 inç (710 mm) iken, 26 inç (660 mm) ve 20 inç (510 mm) tekerlek çapları da sıklıkla tercih edilir. Bunun dışında 23 inç çaplı bisikletler de son yıllarda yaygın görünen tasarımlar arasında yer alır. Bisikletler aynı zamanda, kullanım amaçlarına ve alanlarına göre de sınıflandırılabilir. Teker çapına bakılmaksızın ince tekerlekli ve daha kibar yol bisikletleri genellikle asfalt kullanımına uygundur. Sağlam gövdeli ve daha kalın tekerlekleri olan dağ bisikletleri ise araziye uygun olarak tasarlanmıştır. Dağ bisikletlerinin ön ve arka tekerlekleri için süspansiyonlu ve süspansiyonsuz türleri vardır. Uzun yollarda kullanmak için üretilen çeşitli bisikletlerin ön ve arka kısımlarında çanta taşıma yerleri vardır. Amacı biniciyi ve binicinin eşyalarını taşımak olan bu bisiklete tur bisikleti adı verilir. Ön ve arka tarafında dinamolu ışıklandırma sistemi bulunan bazı bisikletler de şehir bisikletleri olarak adlandırılır. Bunlar, Avrupa’nın birçok ülkesinde ana taşıma araçları arasında yer alır.
Asıl amacı akrobasi ve yarış olan BMX bisikletleri ise 1980’li yıllardan itibaren ortaya çıkmış ve popülerlik kazanmıştır. Farklı tasarımıyla dikkat çeken, iki sürücünün aynı anda binmesini sağlayan bisikletlere de tandem denir. Gezi ve tur amaçlı kullanım için uygun özelliktedir. Binicinin arkasına yaslanmasını sağlayan, hatta yatar pozisyonda bisiklet kullanmasına olanak sağlayan yatay bisiklet türleri de mevcuttur. Diğerlerinden son derece farklı olarak sadece tek bir tekerleği olan bisikletler de unisiklet kelimesiyle tanımlanmıştır. Bu bisikletler uzun yıllar sirklerde gösteri amacıyla kullanılmıştır. İş bisikletleri ise tamamen farklı bir yapıda üretilmiş olup yük taşımaya uygun bir formdadır. Sonuç olarak tarih boyunca birbirinden farklı pek çok çeşit bisiklet tasarlanmıştır. Günümüzde en ideal kullanıma sahip modeller giderek yaygınlaşırken kullanım alanları da giderek çeşitlenmektedir. Ancak her ne amaçla kullanılırsa kullanılsın, bu keyifli araçların yanında koruyucu ekipmanlardan da faydalanılmalıdır.
